the thirty fourth letter of the alphabet and the seventh of the vowels;
seven thousand;
seven thousandth;
It is used both as a vowel & as a consonant. As a vowel for example in the words իւրաքանչիւր, ուխտ, etc., and as a consonant in the words հաւատ, սեաւ, հիւանդ, etc.;
It is only used as a medial final letter, sometimes serves for the consonant վ, for instance : օթեւան — օթեվան, երիւար — երիվար, վաւաշ — վավաշ, etc, or for the diphthong u, as, հւսւտ instead of հիւսիւս;
There is no proper word beginning with this letter, but on account of its affinity with the letter հ, it is sometimes substituted for it;
Joined with ի (իւ), it is generally pronounced like the French u as : դիւր, հիւր, դիւթ, & preceding the ո (ու) is pronounced like the English ou. Preceded also by ա (աւ), was anciently pronounced o as : աւրհնեմ — օրհնեմ, աւր — օր;
It is sometimes used instead of the suffixes ի & յ as : ւայդմանէ — յայդմանէ, ւիւրաքանչիւր — յիւրաքանչիւր;
In poetry, it is sometimes used instead of the conjunction եւ or ու.
Ւ, կամ ւ. Տառ՝ անուանեալ Հիւն, սիւն. ըստ տեղւոյն ձայնաւոր երկբարբառ, իբր Եու, իյո՛ւ, եւ ըստ տեղւոյն բաղաձայն՝ որպէս մեղմ վ. յար եւ նման մի նոյն նշանագրի լատինացւոց, որ կրկին ձեւով գրի, U որպէս ձայնաւոր ու, կամ ըստ գաղղիացւոց իւ. եւ V, որպէս բաղաձայն վ. հետեւողութեամբ տառիս յունաց Υ, υ . որ կոչի ի՛ փսիլօն. եւ վերածի յերիս տառս լատինացւոց. i, u, y. Նոյնպէս եւ վաւ տառն արեւելեան ազգաց՝ է ւ եւ վ. որ ըստ տեղւոյն առընթեր այլոյ ձայնաւորի լինի՝ ու, եւ ո։ Վասն այսորիկ որպէս ի մեզ աւ, է զի օ՛, եւ է զի՝ իբր ավ հնչէ, նոյնպէս է ամենեւին եւ առ եբր. արաբ. պ. թ. եւ գաղդ. տե՛ս ի տառն Օ։
Իբրու ձայնաւոր յայտնի տեսանի առ նախնիս յանխտիր գրութեան բառիցդ Եգիւպտոս, եգիպտոս, եգւպտոս։ Եթէովպացի, եթիովպացի, եթւովպացի։ Կիւպրոս, կիպրոս, կւպրոս. կիւրակէ, կւրակէ։ Սոյնպէս գրի, կւպարիս, կւրոս, կրիւսոս. իբր կիպարիս, կիւրոս, կրեսոս կամ կրոյիսոս։ Վասն որոյ մի եւ նոյն բառ են Կիվոս, կիբիկոն, կիւբիկոն, քուեայ. այն է ըստ յն. գի՛վօս կամ գի՛ւվօս. լտ. գու՛բուս։ Թո՛ղ զի յոյնք զիփսիլոնի իբր ձայնաւորի զձայն այժմ կորուսեալ՝ հնչեն ի՛, ուր ուրոյն ունին եւ զտառդ ի։ Իսկ ի մեզ մի օրինակ հնչեն գրութիւնք նոր եւ հին, մեւս կամ միւս. հիւր կամ հեւր. աղբիւր կամ աղբեր. առիւծ կամ առեւծ, եւ այլն։
Որպէս ձայնաւոր՝ նոյնանայ իբր լծորդ ընդ եու, իւ, ի։ Նմին իրի փոխանակ u տառի լատինացւոց՝ մեք հանգոյն յունաց եւ գաղղիացւոց, ου , ou, գրեմք ու։
Իբրու բաղաձայն՝ ի մեզ լծորդ է ընդ վ. զի անխտիր գրի, վաւաշ, վավաշ. օթեվան, օթեւան. իջեվան, իջեվան, իջեւան, իջաւան, իջավան, եւ այլն. եւս եւ ու եւ ո, լծորդ գտանին. զոր օրինակ լուաղակ, լուղել. կամ լողակ, լողալ. կցուրդ, կամ կցորդ. եւ այլն։
Իսկ յոյնք զի՛փսիլօն իւրեանց որպէս բաղաձայն շփոթեն ընդ վի՛դա տառի իւրեանց ի սկզբան բառից, որպէս եւ ընդ ու. զոր օրինակ, որ առ հինս գրի վասիլիոս, ուաղէս, յետինք գրեն ւասիլիոս, ւաղէս, եւ այլն.
իսկ ի հին քերականութեան յն. եւ հյ. ի բաց ձգի մերս տառ բաղաձայն վ, եւ դնի միայն բ. զի β տառն յն. փոխադրի ի բ. զոր օրինակ վասիլիոս՝ է ըստ մեզ բասիլիոս կամ բարսեղ. եւ ի կարգի ձայնաւորաց միայն դնի υ , ւ, որպէս սուղ, եւ ստորադաս. ուր առաջադիր անուանին ա, ե, է, ը, ի, ո. պատճառն ի վերայ բերի ըստ համեմատութեան յունին՝ այսպէս.
Առաջադիրք ասին, վասն զնախադասելով զինիւն եւ զհւնիւն (այսինքն զինի տառիւ, եւ զհիւն տառիւ), շաղաշար կատարեն. որպէս աւ, աի։ Եւ ստորադասք ն ի նոցանէ երկու, ի, ւ. եւ ինդ է՛ ուրեք, ուր վաղդասական է, քան զհեւնդ (այսինքն զհիւնդ). որպէս յիմաստութիւնդ եւ յարդիւն. ուր յայտ է թէ գործիականն բառիս յարդ, յարդիւն, ոչ է շփոթելի ընդ ձայնդ յարդիւնս, յարդւնս։ Իսկ յարդիւք յոքնակ՛՛. ո՛չ է հնչելի յարդիվք, այլ՝ այլ՝ յարդեուք։
Առ մեզ չի՛ք ըստ ինքեան ի սկզբան բառից, բայց միայն փոխառութեամբ ի բառից սկսելոց հ տառիւ. ուստի նոյն են ւիւն եւ հիւն. ւիւծ, հիւծ. ւիւսել, հիւել. եւ այլն։ Վասն որոյ ասի,
Ւիւիի յօդական միայն է տառ, բայց զոր յօդէ՝ քեզ խըրա՛տ առ. (Շ. այբուբ.։)
Եւ. ու. καί que, ve, et. վէ, վ.
Ւ. որպէս նախդիր՝ Ի. յ.
Փափաքեցի ... ւիւրաքանչիւր (այսինքն յիւրաքանչիւր) բան կենսատու, որպէս ցաւոց իմ լուսատու։ Ի իւրաքանչիւրոց (այսինքն յիւրաքանչիւրոց) ւիւսմամբ խուռն ախտից՝ ւիւծեալ է հոգիս. (Շ. յիշ. առակ.։ Ժմ.։)
Զքրիստոս անուանսն ուրանաս, եւ ոչ ւայդմանէ պատկառիս. Առ որս. յօրինակս ինչ, փոխանակ գրելոյ՝ յայդմանէ կամ ի յայդմանէ։
Եւ. ու. καί que, ve. վէ, վ.
Շունքըն զին պատեալ կային, անել ւանմուտղիս առնէին։ Արդ զի դու յիս՝ ոչ խնայեցեր, ւողորմութեամբ ոչ ներեցեր. (Շ. եդես.։)
Պսակ ետուր դու յաղթողին, ւառողջութիւն յոյժ հիւանդին։ Ի յօրինակ աղբեր կողին, ւառաքելոցըն քարոզին։ Յանփուտ փայտից պատեալ ոսկին, անապական մարմնոյ քոյին՝ ւաստուածութեան օրինակին։ Աներեւոյթ հակառակաց, ւերեւելի մարդկան չարաց. (Յիսուս որդի.։)
Որք են սկսեալ, ւո՛չ դադարին. (Երզն. ոտ. երկն.։)
Յաջ ւյահեկ. (Գանձ.։) Ըստ այսմ են եւ կարծեալ բարդութիւնքն՝ Այրուձի, կամ այր եւ ձի. աղուհաց, կամ աղ եւ հաց։
cf. ՈՒ։